İnsanın vezifesi hemişe sözün düzünü, haqqı söylemekdir. Bu fikire yeqin ki, heç kes; sözün düzünü deyen ve deye bilmeyen, hetta yalan söyleyen bele etiraz etmez. Amma problem sözün düzünü nece söylemekdedir. Yeni, insan söylediyi söz düzdür deye hara geldi, nece geldi soylemelidirmi? İnsanın buna haqqı varmı? Meselen, birisi kordur. O adama sen korsan desek ona nece tesir eder?
Bir insan gizli bir günah işleyir. Onun bu günahını üze çıxarsaq, insanlara car çeksek nece olar? O insan o günahdan çekinermi, eksine o günahı açıq açıq işlemeye başlarmı?
İnsanlara nece nesihet etmek lazımdır.....
Bunların hamısı tebii ki, ölçü meselesidir...
Ölçü ise aşağıda verilmişdir...
"Senin üzerine haqdır ki, her söylediyin haqq olsun.
Feqet her haqqı söylemeye senin haqqın yoxdur.
Her dedeyin doğru olmalı,
feqet her doğruyu demek doğru deyildir.
Diqqet et ki, Senin (menim) kimi niyyeti xalis olmayan bir adamın,
nesiheti bezen damara toxunar, eks tesir eder...."
HEYATDA HEMİŞE ÖLÇÜLÜ OLMAQ ARZUSU İLE.....
Men hemişe ad günümde bir hesabat xarakterli yazı yazıram... Bu günde yazmağı düşünürdüm.... Nuh Gönültaş`ın bu yazısını oxudum. Tevafuk oldu... Fuad qardaşım demiş:``Menim heranım tevafuqdur.`` Tebii ki, acziyyetime binaen... Bu yazı mene; hisslerime tercüman oldu... Ona göre de Siz degerli dostlarimla paylaşmaq qerarına geldim bu yazını....... Bir gün oxuyanlar bu günümde hansı hissleri kecirdiyimi bilerler insallah...
İnanıram ki, her kes yaşayır benzer hissleri...
Akif İslamzadenin oxuduğu eski bir parça var: "Herşey gözeldir heyatta, Sen bu gözelliyi anlaya duya"....
Beli, ezizlerim... "Herşey ya bizzat ya da neticeleri etibariyle gözeldir" deyir Zamanın Bediisi.... Ya bizzat ya da neticeleri etibariyle.... Heyatta bu gözellikleri gören yэni, neticelerin arxasındaki eli gören olma dileyiyle.....
Ömür denilen şey...
İnsan yaşlandıkça, vücut hatları yuvarlaklaştığı gibi fikir ve düşüncelerindeki sivrilikler de zamanla yuvarlaklaşıyor.İnsan kırk yaşını geçince hayata daha bir sükunet içinde ve anlamaya çalışarak baktığı için olacak daha pozitif sonuçlara varıyor!Negatif limanlardan pozitif sulara yelken açıyor.Oysa gençlik öyle mi?Gençlik pek bir acelecidir ve hissidir.Her şeyin hemen olmasını ister.Bütün dünyayı kendisine amade sanır.Kendisinin vazgeçilmez olduğunu düşünür.Oysa dünyada vazgeçilmezlik diye bir şey yoktur. Fransızların "Paris mezarlığı" diye başlayan sözü gerçektir: Bütün mezarlıklar kendisini vazgeçilmez sanan insanlarla doludur.Evrenin temel kanunlarındandır tedricilik.Her şey yavaş yavaş, azar azar, belli bir süre içinde gerçekleşir.Tezcanlılık denilen şey sadece bir gençlik arzusudur!Sabır ise güzeldir.Bugün istediği şeyin bir an önce olmasını isteyen, aceleci, bir o kadar da heyecanlı gençlerle karşılaştığımda onlara "Siz benim 15-20 yıl önceki halimsiniz" diyorum.Biraz şımarık, biraz küçük dağları ben yarattım havasında, biraz da acziyetinin farkında olmayan bir acuze gibi...Gençliğin yerini yaşlılık aldıkça Yunus gibi söyleniyor insan. Sanki Yunus bu sözü bütün insanlık için söylemiş:
Geldi geçti ömrüm benim
Şol yel esip geçmiş gibi
Hele bana şöyle gelir
Şol göz yumup açmış gibi.
20 ile 30 arasını hatırlıyorum. İyi dostlar arasında geçti. 30'undan sonra biraz kendi başıma kaldım. Büyüyor ya insan... "Ben" demeye başlıyor. 30'dan 40'a nasıl geldim, aradaki on yıl nasıl geçti, ciddi söylüyorum pek bir şey anlamadım.Herkese mi böyle oluyor bilmiyorum. Hayatın bazı zamanları hızlı akıyor. Zamanın izafiliği içinde hayatımızın izafiliği midir nedir bu, anlamıyorum!Anladığım ve öğrendiğim şu, dünya sadece üzerinde yaşadığımız yer küresi değildir.Şu yaşadığımız hayat, varolan şu dünya bundan başka hayatların ve dünyaların varlığına delildir.Bu anlamda bu dünya ahiretin mukabili ve önceki durağı olmalıdır.İnsanları kendine bağlayan, başlarını döndüren ve bir kısmına yaratılış amaçlarını unutturan bir dünya...Ve tabii kişinin ölümü kendi kıyametidir.Öleceğiz ve kıyametimiz kopmuş olacak:
Ağaç ata bindirirler
Kabirden yana gönderirler
Yer altına indirirler
Kimseye ayrı-gayrı görmez ola...
Sonra... Sonrası da Derviş Yunus'dan:
O gözler ve o kaşlar
O inci gibi dişler
O tenler ve saçlar
Yılan çıyan içinde
Bütünüyle çürümüş eller
O dudak ve o diller
O sevgili oğullar
Kalmış toprak içinde...
Anmaz mısın sen şol günü cümle alem üryan ola
Ne ata oğula baka ne kardaştan derman ola
Dağlar yerinden ayrıla heybetinden gök yarıla
Yıldızın bendi kırıla yere düşe perran ola
Yunus seninki bu sözün kan yaş ile doldu gözün
Ol hazrete tuta yüzün yine derman andan ola..
Yazar E-Posta: ngonultas@bugun.com.trHaber Tarihi: 20 Temmuz 2008
EZİZLERİM..... HAMINIZA BU MENALARI İDRAK ETMİŞ MENALI BİR ÖMÜR ARZU EDİREM.........
QARDAŞINIZ MEZAHİR....
Nədir bu görmək? Allah insana iki göz verib ki, həyatı, təbiəti, müsbət elmləri, bir sözlə Allahın özünü öyrənsin, lazım gəldiyində ehtiyaclarını qarşılasın, yol gedəndə ilişib yıxılmasın, dost-tanışını görəndə ayırd edə bilsin və s. Bu siyahını təbii ki, uzatmaq olar. Amma bu iki gözün əsas funksiyası görməkdir. Amma ola bilir ki, bəzən Allah qulunu imtahan etmək üçün gözlərindən birini, yaxud ikisini də zədələyir, yaxud tamamilə qulun əlindən alır. İmtahan dünyasıdı... Yenə də şükr etmək lazımdır. Belə olan halda insanın bir, yaxud iki gözü görməməyə başlayır. Əgər istəsən ki, müalicə edəsən gərək kor olsan da həkimi görəsən. Deyə bilərsiniz ki, "qardaşım axı gözüm görmür, həkimi necə görüm?" Sözün düzü, bu görmək, həmin görməkdən deyil. Xəstəliyin istəyir gözdən olsun, istəyir ayaqdan gərək həkimi "görəsən".
Sözün düzü, sadəcə həkimləri deyil, universitetdəki müəllimləri, notarius kontorundakı məmuru, yoldakı polisi, yolda olmayan polisi, bir sözlə sənin işini həll edəcək və sənin asılı olduğun 90% səlahiyyətli şəxsləri. Bu danılmaz faktdır. Belə baxanda kim nə deyir ki, gör də... Allah göz verib, kimi istəyirsən gör... Amma məsələ orasındadır ki, bu siyahısını tutduğum və tutmadığım 90% gözlə görünmək istəmir. Onların gözünün nuru, ağı qarası, dövlətin çap etdirdiyi, alıcılıq qabiliyyətinə malik kağız parçalarıdır.
Getmişdim rayona, xəstə babam mənə yanıqlı yanıqlı danışır (qeyd edim ki, babam uzun illər kolxoz sədri olub və vicdanıma and içə bilərəm ki, bir qəpiklə də onu heç kim görməyib): "dövlətin qərarına görə bir sıra dərmanlar var ki, bunlar mənə və mənim kimi xəstələrə pulsuz-parasız verilməlidir. Sadəcə mən reseptin bir nüsxəsini verirəm müvafiq aptekə, onlar da verir mənə həmin dərmanları... Amma keçən günlər də getmişəm, mənə dərmanları verikdən sonra deyir - 6 manat ver - deyirəm ay qardaş necə olur axı? Axı bütün bu dərmanlar dövlət qanunuyla pulsuz verilməlidir. Məndən pul istədiyi yetməyib, hələ bir mənə - utanmaz - deyib təhqir də etdi." Mən də bunları dinlədim, sonra özümün də xəstəxanada bir balaca işim var idi. Bu balaca iş üçün o qədər adamı görməli oldum ki, az qaldı gözlərimin nuru qurtarsın. Elə bu iki hadisədən sonra qərara gəldim ki, belə bir yazı yazım. Sözün düzü, heç kimin bu yazını oxuduqdan sonra görməyi tərk edəcəyini düşünmürəm. Çünki bir çox (bəzi deməyi çox istəyərdim) hallarda bu zərurətdir. Gərək görəsən ki, yolun yarısında qalmayasan. Təbii haldır...
İnsan ümid etmək istəyir ki, görmədən hərəkət etmək mümkün olsun. Amma təəssüf ki, bu mümkün deyil. Ən azından az görməklə mümkün olsaydı dərdimiz də azalardı...
Səhər işə gəlirəm. Metro da ağzına kimi dolu. Desəm bəlkə yalan olar?! Çünki, dolu ola-ola, Gəncliyə çatana kimi hələ camaat minirdi. Sözün Düzü Qəribədi...
Qatar Neftçilərdən yola düşür...Millət az qala, biri-birinin ağzı içindədi. Heç kəs də bundan `diskomfort` yaşamır. Yaşayırsa da, heç bəlli etmir. Axi millət niyə belədi?!
Basa bas olmağı təbii olaraq, özüylə istini də gətirir. İnsanlar tər içində olur. Burada artıq xoşa gəlməz hallar baş verməyə başlayır. Bugün önümdə bir xanım dayanmışdı. Qatar getdikcə, təbii olaraq ona da isti idi. İstər istəməz tərləməyə başladı. Anladığım qədərilə yaylıq vəya başqa vasitəsi yox idi. Üzünü əliylə silirdi tez-tez. Mən şəxsən pis oldum onun əvəzinə. "Öz dəsmalımı mi verim, özüm onda nəylə qalım`diyə düşündüm. Bu hallar əminəm çox insanda olur.
Axi, metroda havalandırma sistemi var, bundan əlavə vaqonlarının özlərinin də sərinkeş prinsipli çalışan aparatları var. Onları niyə işə salmırlar?!
Sözün Düzü, insanımızı anlaya bilmirəm...
Baş aça bilmirəm ki, insanlar niye bele yolsuzluqlara göz yumurlar. Sözün Düzü, mən problemi insanımızda görürəm. Söz var, deyir "Necəsizsə, elə də idarə olunursunuz."
Vallah, ne deyim. İçimdən keçənləri bölüşdüm. Bu səslənişimdən kimsə, bundan sonra belə halların olmaması üçün nəsə edəcəksə, nə əla...
Allah Razi Olsun...
Bu gün mənə çox yaxın olan Fuadla birlikdə kondisionerlərlə maraqlanırdıq. Qiymətlərin bəziləri baha gəldi. Amma düşündük ki, əsas sərinlikdi. Qiymət məsələsi bir şəkildə həll edilər. Yəni ki, "aclıq olsun, sərin olsun".
Sözün düzü, günümüzdə millətimizin 90% bəlkə də belə düşünür. Gənclərimiz, yaşlılarımız, orta yaşlılarımız, bir sözlə hamı düşünür ki, bir neçə günlük dünyadı qoy kef eliyim. Sözün düzü, məsələ heç kef də deyil. Cəmiyyətin kompleksləri aşıb-daşır, fışqırır, fantan vurur. Əlimdə bahalı telefon olsun, əynimdə bahalı paltar olsun, altımda bahalı maşın olsun, başımda bahalı papaq olsun, yanımda bahalı xanım (ifadəmə görə üzr istəyirəm) olsun və s. Mövlana Cəlaləddin Rumi nə gözəl deyib: "Olduğun kimi görün, göründüyün kimi ol..."
Heç başa düşmək olmur; niyə 400 manatlıq telefon alırsan, sonra konturun yoxdur?; niyə 50000 manatlıq maşın alırsan sonra benzinin yoxdur? və s. Çünki kredit var?
Günlərin bir günü 3 ildir bir yerdə oxuduğumuz yoldaşlarımızla Türkiyəyə getdik. Çatdığımız 2-3 gün idi şalvarlar çıxdı, şortiklər gəldi. Yeni geyimlər, yeni davranışlar, yeni danışıqlar, yeni hərəkətlər və s. ortaya çıxmağa başladı. Deməli uyğun şərtlər yarandığı zaman insanların kompleksləri ortaya çıxmağa başlayır. Elə kredit imkanları da bunlardan biridir məncə. Kredit ortaya çıxdı, ardından insanlar nə qədər kompleksləri var hamısının ardından getməyə başladı. Bizim evimizdə indiyə kimi heç bir zaman kondisioner olmayıb. İmkanım olanda olar. Kreditlə niyə almıram? Heç özüm də bilmirəm.
Sözün düzü, heç bəlkə də bunları deməyə haqqım yoxdur. Amma bir hissə də olsun burda sözün düzü səslənərsə və kimlərsə burdan faydalı bir şey əldə edərsə özümü xoşbəxt hiss edə bilərəm.
Bildiyiniz kimi şerif (sheriff) sözü ingilis dilində istifadə olunan bir sözdür. İngiltərə və ABŞ-da inzibati vəzifələrdə olan insanlardan bir sıralarına verilən vəzifə (yaxud rütbə) sayıla bilər. Bu barədə bir sıra qərb filmlərinə də baxmışıq hər halda. Amma bizim müsəlman nəslinin istifadəsində bu söz şərəfli mənasına gəlir. Bəs indi görəsən hansından danışacağıq? Şerifdən, yoxsa şərəfdən? Sözün düzü elə hər ikisindən, şərəfi olmayan şeriflərdən və hər insanın şərəfində olması gərəkən şerifdən...
Bizim indi bir sıra şerif vəzifəsində olan insanlarımız var ki, cəmiyyətin şərəfini qorumaq yerinə şərəfi ilə oynayır. Adları da şerifdi... Sözün düzü, gərək insanın özündə şərəf olsun, əsl mənada şerif olsun ki, başqalarının da şərəfini qorusun. Amerikada yaxud digər inkişaf etmiş ölkələrdə son zamanlarda bəzən heç şerifə ehtiyac qalmır. Yoldan gedən adam yerə zibil atsa, yaxud yaşıl otları əzib keçsə ona cərimə yazılmalıdır bəlkə də... Amma buna ehtiyac qalmır. Çünki həmin insanlar bir zamanlar bizdən mədəniyyət öyrənmələrinə baxmayaraq, indi şərəfli davranırlar, öz daxillərində, ürəklərində elə şerifin ən əsası olan şərəfi daşıyırlar.
Deməli məsələ şerifdə deyil, elə şərəfdədir. Elə ki, insanların ürəyində şərəf oldu, deməli hər bir insanın özünün şerifi var. Hər bir fərd özündən, öz davranışlarından cavabdeh olsa, öz hərəkətlərini tənzimləsə, özünə, yaxınlarına və ətrafındakı bütün insanlara və canlılara qarşı şərəfli davransa cəmiyyətdə də şeriflərə ehtiyac qalmaz. Cəmiyyət şərəfsiz şeriflərin nazıyla oynamaq məcburiyyətində qalmaz.
Sözün düzü, bu dövrdə şərəflə, ləyaqətlə, vicdanla çalışanlar maddi cəhətdən bir şey qazana bilmirlər. İnsanların isə əsas qayə və məqsədi maddiyat olduğuna görə heç bilmirəm şərəflə davranan neçə nəfər olacaq bu düz sözləri oxuduqdan sonra. Amma bildiyim bir şey var ki, bu yazını yazmaqla kimisə şərəfsiz etmək fikrim yoxdu, bütün sözləri elə özüm özümə deyirəm. Səhvlərimdən danışıram. Əgər nəfsimi hesaba çəkərkən mənə qonaq olan varsa və faydalandısa özümü bir balaca xoşbəxt hiss edə bilərəm.
Odur ki, sözün düzünü deməkdən çəkinməyin. Çünki bu da şərəfli şeriflərin işidir.
Kitabsızlıq? Kiminə görə bu "dinsizlik", kiminə görə "imansızlıq", kiminə görə "vicdansızlıq", kiminə görə "insafsızlıq", kiminə görə də elə "kitabxanasızlıq", "az oxuma" problemi mənasına gəlir. Sözün düzü, elə bütün mənaları verir demək olar ki... Elə bu qədər mənaları öz batinində gizlədiyi üçün bu mövzudan başlayım dedim.
Başlayaq elə bu mənaların ən sadələrindən biri kimi görünüb, əslində isə ən mürəkkəbi və bütün problemlərin bəlkə də səbəbi olan mənadan: kitabxanasızlıqdan və oxumayan cəmiyyət problemindən. Kitabxanalarımız yoxur. Bəlkə də bir iki dənə var, amma onlar da boşdur yaxud kitablar da var, kitablar boşdur. Bizim ticarət "adamları" bu sahəyə niyə sərmayə qoymur görəsən? Əslində cavab çox sadədir: kitab oxuyan yoxdur, tələb yoxdur, deməli qazanc yoxdur... Tacirin nə işi var gəlir olmayan sahədə?! Deməli bu problemin kökünü insanlarımızda, kitabın var olma səbəbi olan insanda axtarmaq lazım. Niyə insanımız oxumur? Maraqlı kitab yoxdur, maraqlı mövzu yoxdur, maraqlı yazıçı yoxdur, yoxsa elə marağın özü yoxdur? Məncə hamısının az da olsa payı var. Amma ən əsası elə marağın özünün olmamasıdır. Yaponiyada metroya girsək əlində jurnal, kitab, qəzet tutan insanları sayıb qurtarmaq mümkün olmaz deyə düşünürəm. Bu gün Yaponiyanın olduğu vəziyyət, texnologiya, elm və bir sıra buna bənzər faktorlardan ibarət siyahı, oxumağın və oxutmağın nə qədər önəmli olduğunu göstərir. Oxuyan qövmlər, tayfalar, ailələr, cəmiyyətlər, millət, xalq həmişə başqalarına oxudub və yön verib. İndi isə biz oxumadığımıza görə başqalarından yön alırıq. O yön də nə qədər yaxşı yerə gedib çıxır bilmək olmaz... Yaxşı yönə getməyin sirlərini bizə öyrədən Böyük Müəllimimiz (sav)dən qəbrə qədər oxumağı" tövsiyyə edib. Odur ki, həm Onu (sav) oxuyaq, həm Onun (sav) tövsiyyə etdiklərini, həm də əlimizdən gəldiyincə çox oxuyaq... Çünki bu dövrdə oxumaqdan başqa çarəmiz yoxdur. Ya oxuyacağıq, ya da oxuyacağıq...
O bir problemlərə keçmək lazımdı deyəsən indi. Sözün düzü, heç həmin problemlərdən danışmağa ehtiyac qalmadı. Kitab oxunmadığı və oxudulmadığı yerdə nə dindən, nə imandan, nə ədəb-ərkandan, nə gözəl əxlaqdan, nə haqq-ədalətdən danışmaq olmaz. Odur ki, problemin əsası və özü elə marağın özüdür. Kitab oxumağa və oxutmağa marağımız olduğu zaman özümüzə gəlirik deməli.
Özümüzü bir hesaba çəkək: son bir həftədə neçə səhifə oxumuşuq, neçə səhifə oxutmuşuq?