Çoxlarının arzusunda olduğu ölkə, Amerika. Hər kəsin ortaq bir səbəbi var: maddi rifah yüksəkdir. Bəli, bu həqiqətən də belədir. Burda avtomobilə sahib olmayan insan nadir halda görərsiniz. Hətta küçə kənarlarında səki belə yoxdur. Təbii ki, çox böyük şəhərlərdə var. Mən Alabama-dan danışıram. Gördüklərim arasından özümə ilkin dərs çıxarmağa çalışdım və ilk mövzum gülümsəmə, təbəssüm mədəniyyəti.
Allah Rəsulu (s.a.v.) "Təbəssüm sədəqədir" deyir. Biz bunu bilirik, ancaq etmirik. Edənlərin haqqına girmiş kimi olmayım, nə demək istədiyimi açıqlayacam. Burdan küçədə gəzən insanları görmək çox çətindir. Demək olar ki, mümkün deyil. Hər kəs ya evindədi, ya işindədi, ya da alış-verişdə. İnsanların olduğu yerə getdiyiniz zaman bir balaca şoka düşə bilərsiniz. Çünki göz-gözə gəldiyiniz insanlar sizə təbəssüm edir və salam verir. Çox maraqlıdı, mən Bakıda mənə baxan bir nəfərə təbəssüm edib salam versəm nəticəsi necə olar. Yəqin ya davam düşər, ya da başıma çanta dəyər.
Amma burda insanların gündəlik, çox normal, təbii yaşayışı budur. Yanından keçən insanlar səndən üzr istəyir, göz gözə gələndə təbəssüm edir, "salam, necəsən?" deyir. Minyeli Abdullah filmində Abdullahın dediyi kimi "Avropa müsəlman mədəniyyətinə sahib olub, müsəlmanlar avropa mədəniyyətinə. Allah Allah, bu necə işdir?"
Bir sözlə təəccüb etməmək əldə deyil. Görəsən bunun kökündə nə durur? Mənim üçün maraqlı olan budu. Bizdə niyə hər kə aqressivdir, burda isə hər kəs çox sakit? Bizdə niyə hamı qaşqabaqdı, burda niyə hamı təbəssüm edir? Kimsə deyə bilər ki, pulları çoxdu. İnanın ki, bizim evlərimiz bu insanların evlərindən çox daha şahşahalıdır. Balaca, bir neçə otaqdan ibarət, bir mərtəbəli, aralarında hasar olmayan, sakit, sadə evlərdə və mühitdə yaşayır bu insanlar. Bizim evlərin qiymətindən daha ucuz, bizim maşınların qiymətindən daha ucuz. Burda insanlar çox zəngin deyil. Mənə görə Azərbaycanda insanlar daha zəngindir. Bəs bu təbəssümün səbəbi nədir? Maraqlıdı...
Bəzən insanın içinə dolur, hiss etdirilir sanki yaşayacaqları..... Zamanın Bədiisi de yazdığı Eddai`sində "Yıxılmış bir məzarım ki başında...." deyə xəbər verirdi O Qədərin ədalətini, bəşərin zülmünü......
"Ölçü daşı"ndakı bu dəfəki mövzumuz sevməklə əlaqəlidir. Bütün şairlər, bəstəkarlar, şou-biznes sevməkdən bəhs edir. O halda biz niyə etməyək? Ümumiyyətlə sevmək necə olmalıdır? Həqiqi sevgi nədir? Bunun ölçüsü varmı?
Hərşeydə olduğu kimi, SEVGİDƏ DƏ ÖLÇÜLÜ OLMAQ ARZUSU İLƏ....
Qiymətli Qardaşımız;
Mühüm bir sual: Deyirsiniz ki: "Məhəbbət ixtiyari deyil. Həm, fitri ehtiyaca görə, ləzz'tli təamları və meyvələri sevərəm. Ata və ana və övladlarımı sevərəm. Həyat yoldaşımı sevərəm. Dost və tanışlarımı sevərəm. Peyğəmbərləri və vəliləri sevərəm. Həyatımı, gəncliyimi sevərəm. Baharı və gözəl şeyləri və dünyanı sevərəm. Necə bunları sevməyəcəyəm? Necə bütün bu Məhəbbətləri Cənab-ı Haqqın şəxs və sifət və əsmasına verə bilərəm? Bu nə deməkdir?"
BİRİNCİ NÖQTƏ
Məhəbbət əslində ixtiyari deyil. Lakin, ixtiyar ilə, məhəbbətin üzü bir məhbubtan digər bir məhbuba dönə bilər. Məsələn, bir məhbubun çirkinliyini göstərməklə, və yaxud əsl layiq-ı Məhəbbət olan digər bir məhbuba pərdə və ya güzgü olduğunu göstərməklə, məhəbbətin üzü məcazi məhbubtan həqiqi məhbuba çevrilə bilər.
İKİNCİ NÖQTƏ
Dediyin sevdiklərini sevmə demirik. Bəlkə onları Cənab-ı Haqqın hesabına və Onun Məhəbbəti adına sev deyərik.
Məsələn, ləzzətli təamları, gözəl meyvələri, Cənab-ı Haqqın lütfkarlığı və o Rəhman-ı Rəhmin hədiyyəsi cəhətində sevmək, Rəhman və Münüm adlarını sevməkdir; həm mənəvi bir şükrdür. Bu Məhəbbət tək nəfs hesabına olmadığını və Rəhman adına olduğunu göstərən, qanun dairəsində qənaətkaranə qazanmaq və mütəfəkkiranə, mütəşəkkiranə yeməkdir.
Həm ata və ananı şəfqətlə təchiz edən və səni onların mərhəmətli əlləriylə tərbiyə etdirən hikmət və rəhmət hesabına onlara hörmət və Məhəbbət, Cənab-ı Haqqın Məhəbbətinə aiddir. O məhəbbət və hörmət, şəfqət, Allah üçün olduğunun əlaməti budur ki: Onlarqocaldıqları və sənə heç bir faydaları qalmadığı və səni zəhmət və məşəqqətə atdıqları zaman, daha çox məhəbbət və mərhəmət və şəfqət etməkdir.
Həm Həyat yoldaşını, rəhmət-i İlahiyyənin təmiz, lətif bir hədiyyəsi olduğu cəhətiylə sev və məhəbbət et. Lakin tez pozulan hüsn-ü surətinə (xarici gözəlliyinə) məhəbbətini bağlama. Bəlkə qadının ən cazibedar, ən şirin gözəlliyi, qadınlığa məxsus bir lətafət və nəzakət içindəki hüsn-ü siretidir.(daxili gözəlliyidir. Və ən qiymətdar və ən şirin camalı isə, ülvi, ciddi, səmimi, nurani şəfqətidir. Bu camal-i şəfqət və hüsn-ü siret (daxili gözəllik), axır həyata qədər davam edər, çoxlaşar. Və o zəifə, lətifə məxluqun hüquq-u hörməti o Məhəbbətlə mühafizə edilər. Yoxsa, hüsn-ü surətin zəvalı (bitməsi) ilə, ən möhtac olduğu bir zamanda biçarə haqqını itirər.
Xülasə: Dünyanı və ondakı məxluqatı hərfi mənası ilə sev; ad mənası ilə sevmə. "Nə qədər gözəl yaradılmış" de. "Nə qədər gözəldir" dəmə. Və ürəyin daxilinə, başqa məhəbbətlərin girməsinə meydan vermə. Çünki, ürəyin daxili şahid-i Səməddir və Ona məxsusdur.
"Allahım, bizə sevgini və bizi Sənə yaxınlaşdıracaq şeylərin sevgisini nəsib et. " de. Beləcə, bütün saydığımız məhəbbətlər, əgər bu surətlə olsa, həm əzabsız bir ləzzət verər, həm bir cəhətdə zavalsız (sonsuz) bir vüsaldır (qovuşmadır). Həm Məhəbbət-i İlahiyyəni çoxlaşdırar. Həm qanuni bir Məhəbbətdir. Həm eyni-ləzzət bir şükrdür. Həm eyni-məhəbbət bir təfəkkürdür.
Kriz hardan çıxdı?
Bildiyiniz kimi son dövrün ən məşhur, ən qaynar mövzusu kriz, yaxud böhrandır. Elə mən də bunu nəzərə alıb bu mövzuda yazmaq istədim. Ancaq krizin nə olduğu, nə zaman başlayıb nə zaman bitəcəyi, bunun iqtisadi cəhətini deyil elə kriz və ya böhran sözünün özünü yazacam. Sözün düzü bu dəfə hansıdı görəsən? Kriz yoxsa böhran?
Magistr dərslərimizdə də dünyanın hər yerində olduğu kimi krizdən/böhrandan danışırıq arasıra. Maliyyə Menecmenti dərsimizdə də yenə krizdən/böhrandan danışmağa başladıq. Hər kəs bir fikir söylədi, elə mən də. Burda sizinlə də fikrimi paylaşım. İqtisadi olaraq krizin nə olduğunu hamımız bilirik, amma mən məsələyə başqa tərəfdən baxıram. Məncə kriz qlobalizm, terror, armageddon sözlərini çıxaranların işidir. Yəni burda spontan, avtomatik bir prossesdən danışmıram. Konkret olaraq krizi əmələ gətirənlər var məncə. Hal-hazırda bütün dünyada krizdən danışılır. Hətta orta məktəbi tam bitirməyən, canımdan çox sevdiyim nənəmdən də soruşsam KRİZ haqqında bir iki kəlimə deyər. :)
Qayıdıram fikrimə… Mənə görə sözün düzü odur ki, bu krizdə marağı olanlar konkret bu krizi ortaya çıxarıblar. Kriz başlamazdan əvvəl CRYSIS (Kriz) oyunu çıxdı bazara. Məncə bu da bir işarəydi. Rusiya və Gürcüstan müharibəsi, Amerika prezident seçkiləri və s. Bütün önəmli hadisələr bu ərəfədə oldu. Bunlardanmı əmələ gəldi kriz? Məncə bu krizin gələcəyinə dair işarələr idi.
Mən “kriz”i seçirəm…
Yazımın əsas məqsədi isə bu deyil. Məni qıcıqlandıran kriz də deyil. Mən nə edirəm edim, bu kriz davam edəcək. Sadəcə dua və Allahıma ilticadan başqa əlimdən heç nə gəlməz. Məni bu yazını yazmağa vadar edən söz seçimi etməkdir. Ay millət, kriz deyək yoxsa böhran? :)
Bütün gün televizorda, radioda, qəzetlərdə, rəsmi ədəbiyyatda BÖHRAN deyilir. Amma məncə elə kriz desək daha yaxşıdır. Çünki dünya terror deyir. Bunun axtarsaq bizim dildə də qarşılığı var. Amma terror deyirik. Qlobal sözünün də bizim dildə qarşılığı var. Amma hamı, bütün dünya qlobal deyir. Elə kriz də eynilə işlədilir cəmiyyətdə. Bəs niyə böhran? Bir dəfəlik dəyişin bu sözü edək böhran, hamının canı qurtarsın. Onsuz da bir müddət sonra hamı KRİZ deyəcək. Çünki bunu istəyənlər əvvəllər də buna nail olub.
Fikir hardan gəldi?
Marşrutdaydım. Normal yol gedirik təbii ki. Yolda marşrutda bir qrup mənim yaşda amma başqa “vid-fasonda” gənclər mindi. Hiss olunurdu ki, hardasa bir yerdə işləyirlər, işdən çıxıb yol gedirlər. Aralarında söhbət gedir. Nə qədər mədəni gənclərdisə marşrutdu səs-küyləri və “gülüşləri” götürüb. Diqqətimi çəkən bir neçə “ət tökən” zarafat və yazımın başlığı oldu. Biri o birinə “mənə deyərdin mən həll edərdim də. Danışıb başa salardım onu. Niyə başını sallayıb durursan qabağında? Qarabağı da belə verdik getdi də!!!” Bu söz həqiqətən məni elə bil oyatdı. Elə bil yuxudaydım, dərin bir yuxuda, və o an oyandım. Çünki artıq 20-23 yaşı olan bir gənc “Qarabağı artıq verdiyimizi” düşünürdü. Fikirləşirəm ki, bizim millətin hamısı indi belə düşünür. Əslində indi millətin, xalqın arasında gəzib sual versək, araşdırsaq görərik ki, çox az insan Qarabağın geri qayıdacağına inanır və bundan məmnundur. Heç kim, narahat deyil. Sanki elə hər şey belə olmalıymış kimi… Düşünürəm ki, sabah rəsmi olaraq müharibə elan edilsə gedənlərin çoxu marşrutda məcburiyyətdən yer verənlər kimi məcburən savaşmağa gedəcək. Və yaxud, əgər rəsmi olaraq “Qarabağ artıq bizim deyil, rəsmi olaraq Ermənistanın ərazisidir” şüarı səslənsə çox az qrup insan rahatını pozar.
Parçala və hökmranlıq et!
Əsas məsələ odur ki, bu problemin mənbəyi hardadır. Bu xəstəlik kimdən yoluxdu bizə, yaxud “hansı küləkdən soyuq aldıq” ? Hansısa xarici düşmənlərin apardığı mənfur siyasət, düzgün aparılmayan daxili idarəetmə strategiyası, bizim özümüzün mental geriliyimiz? Nədir axı bu? Əgər tarixə baxsaq görərik ki, həmişə burda xanlıqlar, bəyliklər olub. Rayonlar, kəndlər arasında müharibə gedib. İndi bu o qədər kiçilib ki, Azərbaycanda şəxslər arasında müharibə gedir. “Parçala və hökmranlıq et” strategiyasının üzərində işləyənlər burda o qədər asanlıqla nailiyyət qazanıblar ki, artıq metroda iki gənc baxışlarla bir-birini “yeyir”. Adama sual verərlər “malınız ortaq düşüb?”. Sözün düzü, bu problem məndə də var… Bu cəmiyyətin xəstəliyi mənə də yoluxub təbii ki, amma şükrlər olsun ki, o qədər də yox.
İş yoldaşım Mina xanımla, bu yaxınlarda kiçik bir dialoqumuz oldu. Dialoqumuzun bu mövzuya tam uyğunluğunu nəzərə alaraq burda paylaşıram. Sözün düzü, dialoqun Mina xanıma aid olan hissəsini. “Əgər fikir versəz görərsiniz ki, Azərbaycanda komanda oyunları o qədər də inkişaf etməyib. Daha çox fərdlərin apardığı yarışlarda medallar qazanılır, dünyada yer tutulur və s. Amma fubtol, basketbol kimi komanda oyunlarında heç də uğurumuz yoxdur. Bu ondan xəbər verir ki, bizim millətdə eqo böyükdür.” Öncələr yazdığım bir məqalənin də başlığı “Lider bol olarsa basılmaz vətən” idi.. Bu mövzu da hardasa buna yaxın bir mövzudur.
Əsas məsələ birlikdir
Bizim millətimiz nəfsə gələndə, sadəcə özümüz olanda o qədər vətənpərvər millətdir ki… Sözün düzü bunun heç bir mənası yoxdur. Əgər biz kollektiv şəkildə birlik və bərabərliyi təmin edə bilmiriksə o zaman bu vətənpərvərlik bir şey ifadə etməz. Çünki bizi parçalamaq çox asandır, elə hökmranlıq etmək də.
Çarəsi nədir bilmirəm. Amma onu bilirəm ki, hələ görüləsi çox iş var… Hər nə qədər bizim millətin, xalqın böyük tarixindən və mədəniyyətindən ağızdolusu danışsaq da, düşünürəm ki, bu gün bu mədəniyyət “tək dişi qalmış canavar”a oxşayır… Bu yolda hamımıza uğurlar!
"Yəhudi milləti hubb-u həyat (dünya sevgisi) və dünyapərəstlikdə ifrat etdikləri üçün, hər əsrdə zillət və miskinlik yumruğunu yeməyə müstehaq olmuşlar. Lakin bu Fələstin məsələsində; hubb-u həyat və dünyapərəstlik hissi deyil, bəlkə ənbiya-yı Bəni-İsrailiyyənin (İsrail oğullarından olan peyğəmbərlərin) məzaristanı olan Fələstin, o köhnə peyğəmbərlərin öz milliyyətlərindən olması cəhətiylə, bir cəhətdə bir əhəmiyyətli hiss-i milli və dini olmasından, tez yumruq yemirlər. Yoxsa, böyük Ərəbistanda az bir zümrə heç dözə bilməyəcəkdi, tez miskinliyə girəcəkdi."
Bu yazıda İsrail dövlətinin davamının səbəbini dini və milli hislərdən bəslənməsi olaraq göstərilir. İslam aləminin çarəsizliyi isə iman zəifliyindən və İslama kafi dərəcə sarıla bilməmənin bir nəticəsidir. İslam aləmi səmimi bir şəkildə ittifaq qura bilsə, İsrailin o bölgədə sığınması mümkün ola bilməzdi. Bizim fərdi olaraq edə biləcəklərimiz, təəssüf ki, məhduddur. Müsəlman Fələstinli qardaşlarımıza dua və maliyyə köməkdən başqa əlimizdən bir şey gəlmir. Amma bu şübhəsizdir ki, hər şey incəldiği yerdən, zülm isə qalınlaşdığı yerdən qopar. İsrail həddini aşıb zülmdə çox qalınlaşır.